DẤU ẤN VĂN HOÁ CỦA CÁC TỘC NGƯỜI TÂY NGUYÊN QUA KIẾN TRÚC NHÀ MỒ
DOI:
https://doi.org/10.18173/2354-1067.2025-0020Từ khóa:
nhà mồ, lễ bỏ mả, văn hóa tâm linh, các dân tộc thiểu số Tây Nguyên, kiến trúc, tín ngưỡng dân gianTóm tắt
Bài viết đi sâu nghiên cứu kiến trúc nhà mồ – một loại hình kiến trúc mang đậm tính biểu tượng và tâm linh, phản ánh thế giới tinh thần phong phú của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên. Thông qua việc phân tích cấu trúc kiến trúc, hình thức trang trí, các hình tượng nghệ thuật điêu khắc cùng những nghi lễ đặc trưng như lễ bỏ mả – một nghi lễ quan trọng đánh dấu sự chia li với người đã khuất, bài viết làm nổi bật mối quan hệ mật thiết giữa kiến trúc nhà mồ với vũ trụ quan, nhân sinh quan và thế giới quan của cư dân bản địa. Kiến trúc nhà mồ không chỉ phản ánh niềm tin về sự tồn tại của linh hồn sau cái chết, mà còn thể hiện triết lí sống chan hòa với thiên nhiên, cộng đồng và siêu nhiên của người Tây Nguyên. Trên cơ sở đó, bài viết đưa ra một số khuyến nghị nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa bản địa trong bối cảnh hiện đại hóa và sự gia tăng giao lưu, tiếp biến văn hóa, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc như một phần không thể thiếu trong phát triển bền vững vùng Tây Nguyên.
Tài liệu tham khảo
[1] Y Tur, A Jar, Y Kiuch (dịch), VQ Trọng (biên soạn) (2005). Kho tàng Sử thi Tây Nguyên. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, tr.45–67.
[2] DN Van (2018) Nhà mồ – Tinh hoa của nghệ thuật kiến trúc dân gian Tây Nguyên. Scientific Journal of Tan Trao University, 4(9), 10–14.
[3] NNS Hiền (2022) Bản chất văn hóa Tây Nguyên qua bút kí của nhà văn Nguyên Ngọc. Tạp chí Khoa học, 19(11), 1911.
[4] TT Vịnh (2023) Bảo tồn và phát huy vốn văn hóa truyền thống của các dân tộc miền núi phía Bắc di cư vào địa bàn Tây Nguyên. Tạp chí Khoa học Đại học Đông Á, 2(2).
[5] ĐH Kì (2012) Văn hóa cổ truyền ở Tây Nguyên trong phát triển bền vững. NXB Từ điển Bách Khoa, Hà Nội, tr.87–112.
[6] TV Bính (2004) Văn hóa các dân tộc Tây Nguyên – Thực trạng và những vấn đề đặt ra. NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.102–105.
[7] ĐH Quyền (2010) Văn hóa cồng chiêng các dân tộc Tây Nguyên. NXB Văn hóa Thông tin, Hà Nội, tr.215–230.
[8] NN Hòa (2014) Sự biến đổi những giá trị xã hội truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên hiện nay. NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.58–75.
[9] Nguyễn Thị Hiền (2006) Lễ hội và tín ngưỡng dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam. NXB Văn hóa Dân tộc, Hà Nội.
[10] NV Huy (2010) Di sản văn hóa phi vật thể và sự tham gia của cộng đồng. NXB Thế giới, Hà Nội.
[11] PĐ Dương (1999) Cơ sở văn hóa Việt Nam nhìn từ Đông Nam Á. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.
[12] TH Sơn (2017) Văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam – giá trị và bảo tồn. NXB Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
