TRI THỨC BẢN ĐỊA TRONG QUẢN LÍ VÀ KHAI THÁC TÀI NGUYÊN RỪNG CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC BANA Ở HUYỆN VÂN CANH, TỈNH BÌNH ĐỊNH
DOI:
https://doi.org/10.18173/2354-1067.2025-0046Từ khóa:
tri thức bản địa, khai thác tài nguyên rừng, dân tộc Bana, tỉnh Bình ĐịnhTóm tắt
Tri thức bản địa là sản phẩm của một cộng đồng dân cư nhất định thể hiện mối quan hệ xã hội của cộng đồng dân cư đó với môi trường tự nhiên – xã hội. Bài viết vận dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, khảo sát thực địa và phỏng vấn để nghiên cứu thực trạng tri thức bản địa của cộng đồng dân tộc Bana ở huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định trong khai thác tài nguyên rừng phục vụ phát triển sinh kế người dân nơi đây. Kết quả cho thấy, tri thức bản địa của dân tộc Bana huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định trong khai thác tài nguyên rừng qua phân loại rừng, quy tắc khai phá rừng và khai thác các sản phẩm từ rừng rất phong phú là những những giá trị văn hoá quý báu cần được lưu giữ, bảo tồn, đặc biệt có những quy ước, luật tục được xem là quy tắc “ứng xử chung” góp phần quan trọng trong ổn định trật tự xã hội, góp phần phát triển cộng đồng.
Tài liệu tham khảo
[1] NV Lệ & HN Thu (đồng chủ biên), 2017. Tri thức bản địa của các tộc người thiểu số tại chỗ ở Đắk Nông. NXB Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Hồ Chí Minh.
[2] NV Lệ, HN Thu & NTP Lan (đồng chủ biên), 2016. Tri thức bản địa của các tộc người thiểu số ở Đông Nam Bộ trong tiến trình phát triển xã hội ở Việt Nam. NXB Chính trị Quốc gia sự thật, Hà Nội.
[3] Ngân hàng Thế giới, 1998. Tri thức bản địa cho sự phát triển.
[4] Ellen, Roy & Harris, Holly, 2010. Tri thức bản địa về môi trường và những biến đổi, các quan điểm nhân học phê phán. NXB Thế giới, Hà Nội.
[5] NX Sao, 2012. Tri thức bản địa trong canh tác lúa nương truyền thống của người Thái ở các xã miền núi phía tây Thanh Hóa , Tạp chí Dân tộc học số 1, trang 31-35.
[6] NN Thanh (chủ biên), 2011. Tri thức địa phương trong sử dụng và quản lí tài nguyên thiên nhiên. NXB Hà Nội, Hà Nội.
[7] NN Thanh & TH Thu (chủ biên), 2009. Tri thức địa phương của người Mường trong sử dụng và quản lí tài nguyên thiên nhiên. NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[8] DQ Phương, 2007. Cộng đồng các dân tộc với việc sử dụng tài nguyên đất và rừng, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững ở tỉnh Thái Nguyên, Luận án Tiến sĩ Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
[9] NT Hoa, 2019. Sử dụng tài nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, lâm nghiệp của cộng đồng các dân tộc ở tỉnh Yên Bái, Luận án Tiến sĩ Địa lí học, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên.
[10] ĐT Nhuần, 2020. Sản xuất NLN với việc sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên của dân tộc Thái ở tỉnh Sơn La, Luận án Tiến sĩ Địa lí học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
[11] Ủy ban Nhân dân tỉnh Bình Định, 2022. Phương án phát triển tổng thể kinh tế - xã hội của huyện Vân Canh thời kỳ 2021 – 2030, Bình Định.
[12] Cục thống kê tỉnh Bình Định, 2024. Niên giám thống kê Vân Canh năm 2023, Bình Định.
[13] Phòng Dân tộc huyện Vân Canh, 2024. Các báo cáo thống kê về dân tộc thiểu số và nét đẹp văn hoá cộng đồng dân tộc huyện Vân Canh, Bình Định.
[14] Văn phòng Ủy ban Nhân dân tỉnh Bình Định. Giới thiệu các thành phần dân tộc ở tỉnh Bình Định, truy cập https://vpub.binhdinh.gov.vn/gioi-thieu/cac-dan-toc-thieu-so.
[15] Pam McElwee, 2010. Việt Nam có tri thức bản địa không?, (Vũ Thị Diệu Hương dịch). Kỷ yếu Hội thảo Hiện đại và động thái của truyền thống ở Việt Nam: Những cách tiếp cận nhân học. NXB Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Hồ Chí Minh.
[16] Chính phủ, 2011. Nghị định 05/2011/NĐ-CP về Công tác dân tộc, Hà Nội.
[17] Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội huyện Vân Canh, 2015 – 2024. Kết quả rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo huyện Vân Canh giai đoạn 2015 – 2024, Vân Canh.
[18] Ủy ban Nhân dân huyện Vân Canh, 2020 – 2024. Báo cáo thực trạng phát triển kinh tế - xã hội huyện Vân Canh giai đoạn 2020 – 2024, Vân Canh.
[19] Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam, Ngân hàng phát triển châu Á, 2013. Một số vấn đề văn hoá phong tục các dân tộc ít người ở Việt Nam. NXB Đại học Cần Thơ, thành phố Cần Thơ.
