HÀNH VI HUNG TÍNH CỦA TRẺ MẪU GIÁO: KHÁI NIỆM VÀ BIỂU HIỆN
DOI:
https://doi.org/10.18173/2354-1067.2025-0031Từ khóa:
hành vi hung tính, khái niệm hành vi hung tính, biểu hiện hành vi hung tính, trẻ mẫu giáoTóm tắt
Bài viết này sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu lí luận để phân tích, so sánh và tổng hợp 27 tài liệu nhằm cung cấp một cái nhìn tổng quan về hành vi hung tính của trẻ mẫu giáo trong bối cảnh văn hóa Việt Nam. Các nghiên cứu tiếp cận hành vi hung tính không phải dưới góc nhìn bệnh lí hay đạo đức, mà xem đây là một hành vi không mong muốn có thể xuất hiện trong quá trình phát triển nhân cách của trẻ. Hành vi hung tính của trẻ mẫu giáo được xác định dựa trên ba đặc điểm cơ bản: (1) tính công kích, (2) tính xâm hại, và (3) tính có đối tượng. Trẻ thường thể hiện hành vi hung tính qua ba hình thức: hung tính ngôn ngữ/lời nói, hung tính phi ngôn ngữ/thể chất và hung tính mối quan hệ. Một điểm đáng chú ý là, khác với một số nghiên cứu quốc tế, trẻ mẫu giáo tại Việt Nam thường thể hiện đồng thời cả hành vi hung tính thể chất và hành vi hung tính trong mối quan hệ. Do ảnh hưởng của yếu tố văn hóa, trẻ trai có xu thể hiện hành vi hung tính cao hơn trẻ gái. Kết quả nghiên cứu là cơ sở giúp nhà giáo dục nhận diện sớm các hành vi không mong muốn này, từ đó đưa ra những can thiệp phù hợp và kịp thời nhằm hỗ trợ sự phát triển nhân cách lành mạnh cho trẻ ngay từ những năm đầu đời.
Tài liệu tham khảo
[1] Pechorro P, Ray JV, Raine A, Maroco J & Gonçalves RA (2015) The reactive proactive aggression questionnaire: Validation among a Portuguese sample of incarcerated juvenile delinquents. Journal of Interpersonal Violence, pp. 1–23.
[2] TTM Lương & TH Ly (2020) Gây hấn học đường ở học sinh trung học cơ sở. Tạp chí Giáo dục, 478(2), 60–64.
[3] Dollard J, Miller NE, Doob LW, Mowrer OH & Sears RR (1939) Frustration and Aggression. New Haven, CT: Yale University Press. doi:10.1037/10022-000
[4] Bandura A, Ross D & Ross SA (1963) “Vicarious reinforcement and imitative learning”. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 67(6), 601–607. https://doi.org/10.1037/h0045550
[5] Bandura A (1973) Aggression: A Social Learning Analysis. Prentice-Hall.
[6] BTT Huyền & TTL Thu (2020) Thích ứng bảng hỏi hành vi gây hấn công cụ và gây hấn phản ứng trên mẫu học sinh Việt Nam. Tạp chí Tâm lí học, 5(254).
[7] Crick NR, Casas JF & Mosher M (1997) Relational and overt aggression in preschool. Developmental Psychology, 33, 579–587.
[8] Orpinas P & Frankowski R (2001) The aggression scale: A self-report measure of aggressive behavior for young adolescents. The Journal of Early Adolescence, 21(1), 50–67.
[9] Fite PJ, Stauffacher K, Ostrov JM & Colder CR (2008) Replication and extension of Little et al.’s (2003) forms and functions of aggression measure. International Journal of Behavioral Development, 32, 238–242.
[10] Reebye P (2005) Aggression during early years – infancy and preschool. Canadian Child and Adolescent Psychiatry Review, 14(1), 16–20. PMID: 19030496; PMCID: PMC2538723.
[11] Bergeron N & Schneider B (2005) Explaining cross-national differences in peer-directed aggression: A quantitative synthesis. Aggressive Behavior, 31, 116–137.
[12] LT Hà (2019) Hành vi bắt nạt của học sinh trung học cơ sở và phong cách giáo dục của cha mẹ. Luận án Tiến sĩ Tâm lí học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
[13] TTM Đức (2008) Các thực nghiệm trong tâm lí học xã hội. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
[14] V Dũng (chủ biên) (2008) Từ điển tâm lí học. NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội.
[15] TQ Thành & NĐ Sơn (2011) Tâm lí học xã hội. NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.
[16] H Hưng (chủ biên) (2020) Sổ tay dịch thuật tâm lí học. NXB Tri thức, Hà Nội.
[17] LTM Linh, NTP Mai & NV Tuấn (2023) Đặc điểm lâm sàng hành vi gây hấn ở vị thành niên rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc. Tạp chí Y học Việt Nam, 1(533), 334–338.
[18] LTH Trang (2021) Mối quan hệ giữa trải nghiệm thơ ấu tiêu cực và hành vi gây hấn ở học sinh trung học phổ thông. Luận án Tiến sĩ, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.
[19] Shaw DS, Giliom M & Giovannelli J (2000) Aggressive behavior disorders. In: Zeanah CH Jr (ed.), Handbook of Infant Mental Health, Vol. 2. New York: Guilford Press, 397–398.
[20] HTT Hằng (2018) Hành vi hung tính của trẻ mẫu giáo lớn trong các trường công lập trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Luận án Tiến sĩ Tâm lí học, Học viện Khoa học Xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Hà Nội.
[21] NTN Mai & TT Trang (2021) “Các biểu hiện hành vi hung tính của trẻ 5–6 tuổi ở trường mầm non”. VNU Journal of Science: Education Research, 37(1), 53–66.
[22] TT Thắm & NĐ Sơn (2022) Hành vi hung tính của trẻ mẫu giáo trong tương tác với bạn ở trường mầm non. Tạp chí Tâm lí học, 1(274), 50–61.
[23] Ostrov JM, Woods KE, Jansen EA, Casas JF & Crick NR (2004) An observational study of delivered and received aggression, gender, and social-psychological adjustment in preschool: “This white crayon doesn’t work…”. Early Childhood Research Quarterly, 19(2), 355–371.
[24] Tremblay RE (2000) The development of aggressive behaviour during childhood: What have we learned in the past century? International Journal of Behavioral Development, 24(2), 129–141.
[25] Murray-Close D & Ostrov JM (2009) A longitudinal study of forms and functions of aggressive behavior in early childhood. Child Development, 80(3), 828–842.
[26] NA Tuyết, NTN Mai & ĐTK Thoa (2002) Tâm lí học trẻ em lứa tuổi mầm non. NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.
[27] NV Đồng (2012) Tâm lí học phát triển. NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
