KHẢO CỨU VỀ ĐỐI TƯỢNG TẬP ẤM TỪ TRIỀU ĐINH, TIỀN LÊ ĐẾN TRIỀU NGUYỄN
DOI:
https://doi.org/10.18173/2354-1067.2025-0044Từ khóa:
Đối tượng tập ấm, sự điều chỉnh, triều NguyễnTóm tắt
Trong lịch sử chế độ quân chủ Việt Nam, chế độ tập ấm là một hình thức bổ nhiệm nhân sự đặc biệt, cho phép con cháu của quan lại hoặc công thần kế thừa địa vị chính trị hoặc nhận ân điển để được bổ dụng vào hệ thống quan lại. Vì vậy, các triều đại quân chủ từ Đinh, Tiền Lê đến Nguyễn đều có định lệ về đối tượng tập ấm, nhằm thực hiện chế độ đãi ngộ đối với tôn thất, quý tộc, quan lại cao cấp và những người có công. Việc xác định và mở rộng đối tượng tập ấm qua các triều đại phụ thuộc vào bổi cảnh lịch sử riêng của từng thời kì, đồng thời cũng phản ánh sự điều chỉnh theo hướng ngày càng hoàn thiện trong chính sách tập ấm của các vương triều sau này, đặc biệt là dưới triều Nguyễn. Bài viết này nhằm trình bày việc xác định và quá trình điều chỉnh đối tượng tập ấm qua các thời kì từ thế kỉ X đến cuối thế kỉ XIX dưới thời kì triều Nguyễn độc lập. Thông qua việc phân tích định lệ và sự điều chỉnh đối tượng tập ấm qua các thời kì, bài viết mong muốn góp phần làm rõ hơn về quá trình phát triển của chế độ tập ấm nói chung trong lịch sử chế độ quân chủ Việt Nam.
Tài liệu tham khảo
[1] 羅 源 (改編本), (1986). 書. 卷申. 商務印書館, 香港. Từ nguyên (bản cải biên), 1986. chữ Tập, quyển Thân. Nxb Thương Vụ Ấn Thư Quán, Hương Cảng.
[2] NN Nhuận (chủ biên), (2011). Điển chế và pháp luật Việt Nam thời trung đại, tập III. NXB Giáo dục, Hà Nội.
[3] Quốc sử quán triều Nguyễn, (2004). Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ tục biên (bản dịch), tập 1. NXB Giáo dục, Hà Nội.
[4] ĐD Anh, (2013). Hán Việt từ điển giản yếu. NXB Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
[5] H Phê, (2000). Từ điển Tiếng Việt. NXB Đà Nẵng, Trung tâm Từ điển học, Đà Nẵng.
[6] LTT Hòa, (1998). Việc đào tạo và sử dụng quan lại của triều Nguyễn từ năm 1802 đến năm 1884. NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[7] NTP Chi, (2006). “Phương thức tuyển dụng quan lại thời Trần”. Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, 7(363), 19-26.
[8] TT Vinh, (2008). “Phương thức tuyển dụng quan lại cho bộ máy chính quyền nhà nước thời Lý (1010 - 1225)”. Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, (9), 40-49; (10), 30-39.
[9] TT Tâm, (2000). Quan chức nhà Nguyễn. NXB Thuận Hóa, Huế.
[10] NM Tường, (2015). Tổ chức bộ máy nhà nước quân chủ Việt Nam (từ năm 939 đến năm 1884). NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[11] Emmanuel P, (2006). Quan và lại ở miền Bắc Việt Nam - Một bộ máy hành chính trước thử thách (1820-1918). NXB Đà Nẵng, Đà Nẵng.
[12] LQ Chấn, (2013). “Chính sách ưu đãi của triều Nguyễn đối với võ quan và binh lính (giai đoạn 1802 – 1884)”. Tạp chí Lịch sử Quân sự, số 263.
[13] Quốc sử quán triều Nguyễn, (1998). Khâm định Việt sử thông giám cương mục (bản dịch), tập 1. NXB Giáo dục, Hà Nội.
[14] Đại Việt sử ký toàn thư (bản dịch), tập 2, (1993). NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[15] PH Chú, (2008). Lịch triều hiến chương loại chí (bản dịch), tập 1. NXB Giáo dục, Hà Nội.
[16] PV Liệu (dịch và chú giải), (1997). Lê triều quan chế. Viện sử học & NXB Văn hóa Thông tin.
[17] NC Lãng, (1991). Lịch triều tạp kỷ. NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[18] Đại Việt sử ký tục biên (1676 - 1789), (1991). NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[19] Quốc sử quán triều Nguyễn, (2008). Khâm định Việt sử thông giám cương mục (bản dịch), tập 2. NXB Giáo dục, Hà Nội.
[20] Quốc sử quán triều Nguyễn, (2011). Đại Nam liệt truyện, tập 1 (tiền biên). Viện Sử học & NXB Thuận Hóa, Huế.
[21] Quốc sử quán triều Nguyễn, (2005). Đại Nam thực lục (bản dịch), tập 1. NXB Giáo dục, Hà Nội.
[22] Nội các triều Nguyễn, (2005). Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ (bản dịch), tập 1. NXB Thuận Hóa, Huế.
[23] Nội các triều Nguyễn, (2005). Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ (bản dịch), tập 4. NXB Thuận Hóa, Huế.
[24] Quốc sử quán triều Nguyễn, (2005). Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ (bản dịch), tập 2. NXB Thuận Hóa, Huế.
[25] Quốc sử quán triều Nguyễn, (2005). Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ (bản dịch), tập 3. NXB Thuận Hóa, Huế.
