YẾU TỐ “CỘNG ĐỒNG” TRONG BẢO TỒN NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN THỐNG CHẠM KHẮC GỖ SƠN MÀI KAMAKURA-BORI CỦA NHẬT BẢN
DOI:
https://doi.org/10.18173/2354-1067.2025-0042Từ khóa:
Kamakura-bori, nghề thủ công truyền thống, cộng đồng, bảo tồn văn hóa, Nhật BảnTóm tắt
Bài viết này tập trung phân tích vai trò của cộng đồng trong bảo tồn nghề chạm khắc gỗ sơn mài Kamakura-bori, một nghề truyền thống có lịch sử hơn 700 năm tại thành phố Kamakura, tỉnh Kanagawa. Sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính bao gồm phỏng vấn nghệ nhân, quan sát tại các cơ sở sản xuất và phân tích tài liệu lịch sử, chính sách, bài viết sẽ chứng minh rằng cộng đồng Kamakura-bori không chỉ là môi trường duy trì kĩ nghệ truyền thống và giá trị văn hóa mà còn là chủ thể tích cực trong giáo dục, truyền nghề, phát triển thị trường và sáng tạo sản phẩm. Từ lớp học cộng đồng đến các khóa trải nghiệm văn hóa và mô hình kết hợp du lịch - thủ công, cộng đồng đã tạo nên một hệ sinh thái văn hóa - xã hội linh hoạt giúp nghề truyền thống Kamakura-bori thích ứng với xã hội hiện đại.
Tài liệu tham khảo
[1] Tönnies F & Harris J, (2001). Tönnies: Community and civil society. trans. Margaret Hollis (Cambridge, 2001).
[2] Geertz C, (1973). The Interpretation of Cultures. Basic Books, Inc., Publishers New York.
[3] Yamazaki J, (1977). Ngành nghề địa phương của Nhật Bản. Công ty in Dayamondo (bản tiếng Nhật).
[4] Higuchi H, (2019). “Sự biến đổi của “yếu tố làng nghề” và bản sắc của làng nghề truyền thống nhìn từ làng nghề gỗ sơn mài Yamanaka - Làng nghề trong khu vực là gì?”, Nhóm hành động và sự hình thành khu vực - Khám phá bản sắc. Matsuo Yasutaka (chủ biên), NXB Đại học Senshu, tr.225-257 (bản tiếng Nhật).
[5] HH Hoa chủ biên, (2004). Vấn đề bảo tồn và phát triển nghề thủ công truyền thống ở Nhật Bản. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.
[6] NH Lan chủ biên, (2022). Vốn xã hội trong bảo tồn văn hóa truyền thống ở Nhật Bản và Hàn Quốc - Kinh nghiệm đối với Việt Nam. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.
[7] NH Lan, (2025). “Những vấn đề đặt ra cho nghề thủ công truyền thống ở Nhật Bản: Khảo sát nghề khắc gỗ sơn mài Kamakura-bori”. Tạp chí nghiên cứu kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương, 683(5), tr.46-48, tr.15.
[8] UNESCO, (2003). “Công ước về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể” (Bản dịch tiếng Việt). https://ich.unesco.org/doc/src/00009-VI-PDF.pdf, truy cập ngày 1/6/2025.
[9] Etienne W, (1997). Communities of Practice: Learning, Meaning, And Identity (Learning in Doing: Social, Cognitive and Computational Perspectives). Cambridge University Press.
[10] Sato Noriji, (2018). “Thực trạng ngành công nghiệp thủ công truyền thống và khả năng phát triển kinh doanh trong tương lai”. Tạp chí Kinh doanh học Đại học Ritsumeikan, 4(57) (bản tiếng Nhật).
[11] Ueno K, (2007) và Viện Nghiên cứu khoa học chính sách biên. Cách tân các ngành nghề địa phương và làng nghề. NXB Kokonshoin (bản tiếng Nhật).
[12] Tsukatani A, (1967). “Lịch sử và hiện trạng Kamakura-bori”, Kỷ yếu Nghiên cứu số 4 năm 1967. Viện Nghiên cứu Lịch sử kinh tế xã hội, tr.30-42 (bản tiếng Nhật).
[13] Okada Jou chủ biên, (1979). Khảm trai - Chạm khắc gỗ Kamakura-bori - Chạm vàng. NXB Chuo koronsha (bản tiếng Nhật).
[14] Shibue Jiro, (1974). Nghiên cứu lịch sử chạm khắc gỗ sơn mài Kamakura-bori. NXB Yurindo (bản tiếng Nhật).
[15] Tài liệu phỏng vấn ông Mitsuki Kazuhiko (74 tuổi), Chủ tịch Hội liên hiệp nghề Kamakura-bori truyền thống. Tác giả bài viết thực hiện tại thành phố Kamakura ngày 15/4/2025.
[16] Trang web Hiệp hội nghề chạm khắc gỗ sơn mài Kamakura-bori: https://kamakuraborikaikan.jp/association/, truy cập ngày 1/6/2025.
[17] Trang web Hội liên hiệp nghề Kamakura-bori truyền thống: https://www.kamakurabori-kougeikan.jp/, truy cập ngày 1/6/2025.
[18] Trang web tỉnh Kanagawa: https://www.pref.kanagawa.jp/docs/jf2/odawara/hojokinr7.html, truy cập ngày 1/6/2025.
